/eb9a11de06bc2a7d0fe76f9a5c81e56b795559f4/53616c7465645f5fbcd17775ad399b2b762d1c494ab3e02d1b962f0954b88dc3fcbd80045d424a5bea16daa88147530c98c48ebd0b399741a89ae7d6b617d43bad4cd8062ff57a6ae058507cbb195eb8596739fdcfb42f468b79e9a7f61ac0403c7ee091977eedf1986c11e5796b1253.jpg "turkdilbilim")
Türkçe, bugün başlıca Türkiye Cumhuriyetinde yaşayan Türk halkının konuştuğu dildir. Bu dil, 11. yüzyıl sonlarına doğru Anadolu’yu fethedip önce Selçuklu devletini (11.-14. yy.) daha sonra da üç kıtaya yayılan Osmanlı İmparatorluğunu (1299-1920) kuran Oğuz Türklerinin dilidir. Türkler, özellikle imparatorluk döneminde, Anadolu ve Rumeli’deki Rum, Ermeni, Kürt, Arap, Fars, Laz, Çerkes, Arnavut, Boşnak vb. gibi türlü etnik gruplarla karışmışlardır.
Türkçe, Türkiye Cumhuriyeti dışında şu ülkelerde de konuşulur: Kibris, Balkan ülkeleri (Yunanistan, Bulgaristan, Makedonya vb.), Rusya Federasyonu, Arap ülkeleri (Suriye vb.), Avrupa ülkeleri (Almanya vb.), Amerika Birleşik Devletleri, Avusturalya vb. Türkiye Cumhuriyetinde ana dili Türkçe olanların toplam sayısı 50 milyon kadardır. Bu sayıya Türkiye dışındaki Türkler de katıldığında Türkçe konuşanların toplam sayısı yaklaşık 60 milyonu bulur.
Anadolu’da Selçuklular döneminde (13. yüzyıl sonlarına doğru) yazı dili olan Türkçenin birçok diyalekti vardır. Bunlar başlıca iki grupta toplanır: Anadolu diyalektleri, Rumeli diyalektleri. Anadolu diyalektleri de kendi içinde başlıca şu alt gruplara ayrılır: Karadeniz diyalektleri, Doğu Anadolu diyalektleri, Orta Anadolu diyalektleri, Batı Anadolu diyalektleri.
Türkçe 13. yüzyıldan 1928 yılına kadar Arap alfabesiyle yazılmıştır. 1928’den beri de Latin asıllı yeni alfabe ile yazılmaktadır.
Türkçenin başlıca seslik özellikleri şunlardır:
Asli uzun ünlülerin kısalmasi: AT *bār > var, AT *kāl-> kal-, AT *ķīz > kız, AT *kēç > geç, AT *tiş > diş, AT *ūtun > odun, AT * öç > Öç, AT * küç > güç vb.
Asli uzun ünlülerden sonra gelen /p, t, ç, ķ, k/ ünsüzlerinin iki ünlü arasında sırasiyle /b, d, ġ, g, c/ye değişmesi: AT *kāpa > kaba, AT *kēpe > gebe, AT *āt > ad, AT *tāt > tad, AT *õt > od “ateş”, AT *āçık- > acık-, AT *kėçe > gece, AT *kūçaķ> kucak, AT *ākar-> ağar-, AT *bākır-> bağır-, AT *köker-> göğer- vb.
Geniz /ŋ/sinin normal /n/ye değişmesi: ET bin > bin, bunal> bunal-, ET ön > ön, ET son > son, ET tan > tan, ET teŋiz > deniz, ET yanı > yeni vb.
Sözbaşı /t/ foneminin /d/ye değişmesi: ET taş > dış, AT *tė> de-, ETtıl > dil, ETtiş > diş, ETtur-> dur-, AT *tüş > düş vb.
Sözbaşı /k/ foneminin /g/ye değişmesi: ET kel-> gel-, ET kėçe > gece, AT *kėt- > git-, ET kör-> gör-, AT * küz > güz vb.
Sözbaşı /b/ foneminin şu üç sözcükte /v/ye değişmesi: El bar-> var-, AT *bār > var, AT *ber-> ver
ET bõl-“olmak” eylemindeki sözbaşı /b/ foneminin düşmesi: böl->ol
Yüklem bağlayıcısı görevindeki ben zamirinin -ıml-im, -uml-üm ve biz zamirinin -ız/-iz, -uzl-üz biçimlerine değişmesi: -ben > EAT -ven > -vem > -em > -im, -biz > -vüz > -üz-uz, -izl-ız
Çokheceli sözcüklerin sonundaki /p, t, ç, ķ, k/ ünsüzlerinin In unlu arasında /b, d, c, ğ/ye değişmesi: çorap, çorab-i; geçit, geçid-i, ağaç, ağac-1; bıçak, bıçağ-z; kürek, küreğ-i vb.
Kaynak: Tekin, T., & Ölmez, M. (1999). Türk dilleri: giriş. Simurg. ss.157-159
/3162efc278f7ddcc56ee21f7420dd383878772bb/53616c7465645f5f3ef9d2f343e100bef6b82e1815e3130e15f7679a169d0f80af2104c8eae45da6ca9e5997e875d3576eee85abf657653967b579e5755beb81e431173b07962e9ea4180d21dcce30e6d000e51b79bef801fbe25436c2c3ead61ed6cf576e10001fccab98ef77f2affc.png)